"Tarımda fiyatlar 2 yıl daha yüksek kalır"

Yılın üçüncü çeyreğindegeri çekilmesine karşın tarımsal emtia fiyatları yılbaşına göre güçlüseyrediyor. Dünya Bankası 2023’te ortalama fiyatların bu yılın altındakalacağını fakat kuraklık, savaş, ticari sorunlar gibi birçok faktör nedeniyleiki yıl boyunca güçlü fiyatların devam edeceğini öngörüyor.

Karadeniz’de tahılkoridorunun açılması ve resesyon endişelerinin etkisiyle yılın üçüncüçeyreğinde tahıl fiyatları geri çekildi. Fiyatlar bu yıl kaydedilen zirvelerdengeri çekilmesine rağmen Rusya-Ukrayna krizi, maliyet artışının ve kuraklığınüretimi baltalaması, ticari sorunlar gibi nedenlerle küresel hububat piyasanıngelecek yıl güçlü kalması bekleniyor. 2023’te ortalama fiyatların bu yılınaltında kalabileceği ancak önümüzdeki iki yıl boyunca yüksek kalacağıöngörülüyor.

Tarım emtialarını takipS&P GSCI Tarım Endeksi yılbaşından bu yana yüzde 5.26 yükseldi. Chicago’dabuğday vadelileri bu hafta itibariyle yılbaşına göre yüzde 6.5 yükselişle kilebaşına 8.10dolarcivarında. Mısır fiyatları yüzde 9.5artışla 6.55 dolar ve soya fasulyesinin fiyatı 7.5 yükselişle 14.45 dolarcivarında. Diğer tarım ürünlerinde bakıldığında NYMEX’de kakao fiyatlarınınsene başına göre yüzde 1 gerileyerek 2.500 dolar/ton, kahve fiyatlarının yüzde27 gerileyerek pound başına 1.65 dolar ve pamuk fiyatlarının yüzde 25gerileyerek pound başına 84 cent düzeyine indiği görülüyor.

Ortalama fiyat %5düşebilir

Küresel ekonomik büyümetahminlerinin aşağı yönlü revize edilmesi ve buğday üretimimdeki artışnedeniyle Dünya Bankası 2023’te tahıl piyasalarında ortalama fiyatın bu yılınyüzde 5 gerisinde kalacağı tahmininde bulunuyor. Banka, “Tarımfiyatlarının2024'te istikrar kazanmadan önce 2023'te yüzde 5 düşeceği tahmin ediliyor.2023'te öngörülen düşüş, beklenenden daha iyi bir küresel buğday mahsulünü,pirinç pazarında istikrarlı arzı ve Ukrayna'dan tahıl ihracatının yenidenbaşlamasının yansıması” diyor. Dünya Bankası’na göre buğday fiyatlarıönümüzdeki yıl mütevazi bir gerileme görebilir. Mısırda ise bu yılın ortalamayüzde 8 altında fiyat oluşumu yaşanabilir. Pirinç fiyatlarının da gelecek yıl,bu yıla benzer seviyelerde kalacağı tahmin ediliyor.

Fiyatları yükseltecekfaktörler

Ancak banka fiyatlarıyukarı itebilecek şu faktörleri göz ardı etmiyor:

Ukrayna ve Rusya: Her ikisi de önemlitahıl ihracatçılarıolan Ukrayna veya Rusya'dan yapılan ihracattaki kesintiler, Ukrayna'daki savaşınilk aşamalarında olduğu gibi, küreselarzı bir kez daha kesintiye uğratabilir.

Enerjifiyatları:Enerji fiyatlarındaki ilave artışlar veya enerji kaynaklarındaki (özelliklegübrelerin temel girdileri olan doğal gaz ve kömür) kesintiler, tahıl veyemeklik yağ fiyatları üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturabilir.

La Nina: Olumsuz hava koşullarıverimi azaltabilir; 2023, Güney Amerika ve Güney Afrika'daki önemlimahsullerin verimini potansiyel olarak azaltacak şekilde üstüsteüçüncüLa Niña yılı olacak.

Ticaret politikaları:Emtiafiyatlarıüzerinde ticaret politikalarının önemli bir rolü bulunuyor. Ukrayna savaşısonrasında bazı ülkeler iç piyasalarını kontrol altında tutmak amacıyla ihracatyasakları getirdi. Örneğin 2008’de ihracat yasakları pirinç piyasasında agresifalım getirmiş ve fiyatların dörde katlanmasına neden olmuştu.

Fiyatlarda baskı unsurları

Aşağı yönde, özellikleÇin'de beklenenden daha zayıf büyüme, hayvan yemi olarak kullanılan mısır vesoya fasulyesi gibi bazı tarımsal ürünlerin fiyatlarını etkileyebilir.

Stok/kullanım oranı

Buğday: Dünya bankasınagöre buğday üretiminde dengeli bir yıla girilecek. Arz tarafında Arjantin veUkrayna'daki düşüşler Avustralya, Kanada ve Rusya dahil önemli ihracatçılardabeklenenden daha yüksek mahsul ile dengelenecek. Küresel buğday tüketimi hayvanyemi talebinin beklenenden daha zayıf olması nedeniyle yüzde 0,5 oranındadüşmesi bekleniyor. Sonuç olarak, stok/kullanım oranı kabaca 0.34'te yataykalacak.

Mısır: Banka, bu sezon küreselmısır üretiminin yüzde 4 gerilemesini bekliyor. Bunun, küresel tedarikin yüzde7’sini karşılayan AB ve yüzde 32’sini karşılayan ABD’de üretimin gerilemesininbir sonucu olduğunu belirtiyor. Ancak tüketimde beklenen düşüş nedeniylestok/kullanım oranın, fiyatların fırladığı 2020 yılındaki 0.13 seviyesinin çoküzerinde bir rakamla 0.26 olmasını bekliyor.